Mijlpaaltje

(29 november) Een kleine mijlpaal deze week: we zijn precies op de helft met de consultant check van de Bijbel in het Nukuoro. Vertaler Betty Amon heeft het hele Oude Testament vertaald en het Nieuwe Testament – dat in 1987 uitkwam – volledig herzien. Met haar vertaalteam gaat ze nu nog eens door elk boek heen, een proces dat de afgelopen maanden trouwens heel snel is gegaan. Dat proces is de afgelopen maanden trouwens flink versneld.
Inmiddels heb ik 90% van het Nieuwe Testament gecontroleerd, en in het Oude Testament Genesis t/m 2 Samuel. Volgende week: 1 Koningen, de regering van Salomo en de bouw van de tempel.

Hoeveel kalveren heeft een koe?

cow-calf-small
Om 1 Samuel 6 correct in het Nukuoro te vertalen, moet je bovenstaande vraag correct beantwoorden.
In dit hoofdstuk spannen de Filistijnen twee koeien voor een wagen; het gaat om koeien die gekalfd hebben. Vers 7b en 10b luiden: “…breng hun kalveren achter hen vandaan terug naar huis … hun kalveren sloten zij in huis op.”
Nu heb je in het Nukuoro verschillende woorden voor “hun”. Welke vorm je moet gebruiken, hangt er onder andere van af of het om één, twee of meer dan twee dingen gaat. In het Hebreeuws kun je, net als in het Nederlands, zien dat er meer dan één kalf was – logisch, de twee koeien hadden beide gekalfd – maar in het Nukuoro moet je preciezer zijn: waren het er twee of meer dan twee? Aangezien koeien doorgaans één kalf dragen, adviseer ik de vertaler om de dualis te gebruiken: twee kalveren. Of kan iemand met meer kennis van veeteelt me hier corrigeren?

Wie is het team?

Vorige week werd ik aan het denken gezet door een tweetal e-mails van Edmond Teppuri, die het NT in het Nukumanu heeft vertaald.
Nu het Nieuwe Testament bij de drukker ligt, kunnen we wel zeggen dat de tekst definitief is. Tijd dus om de vertaling correct te archiveren, zodat de bestanden in de toekomst toegankelijk blijven. Onze organisatie (SIL) heeft daar een systeem voor, waarin je alle bestanden in een pakketje stopt en daar de nodige labels aan toevoegt: soort materiaal, oplage, jaar van uitgave, copyright, ISB-nummer, et cetera. Het programma vraagt ook om een lijst van medewerkers, het vertaalteam dus. Ik vulde vast de namen van de twee vertalers en de consulent in en vroeg Edmond of hij nog aanvullingen had. Die had hij zeker: het vertaalcomité, het revisiecomité (review committee, mensen die de vertaling kritisch hebben doorgelezen), en de adviseur die in het verleden bij het project betrokken was. Ook Antje en ik hoorden op de lijst; wij hebben immers in 2003 met het vertaalwerk meegelopen, en ik heb de typesetting gedaan. De volgende dag kwam er nog een e-mail: de lijst was nog niet compleet, The Seed Company (die het project gesponsord heeft) verdiende ook een plaats op de lijst, en het Isles of the Sea-team voor hun gebeden en ondersteuning.
Een interessante vraag: wie maken er deel uit van het vertaalteam? Ik ben geneigd te denken aan vertalers, consulenten en comité’s. Maar daaromheen staan allerlei mensen, groepen en organisaties die het vertaalwerk evenzeer dragen. Om er maar een paar te noemen (in alfabetische, dus willekeurige volgorde): mensen die bemoedigen, bidden, geven, meedenken; drukkers, illustrators, piloten, software-ontwikkelaars, trainers. En niet te vergeten de sprekers van de taal, die (als het goed is!) met het vertaalwerk meeleven. Ik vertel hiermee natuurlijk niets nieuws, maar waar Edmond op wijst, is dat zij evenzeer deel uitmaken van het team. Ze zijn allemaal onmisbaar.