(4 februari) Vandaag is het Nieuwe Testament in het Nukumanu (Papoea Nieuw-Guinea) feestelijk in gebruik genomen. Op het moment dat ik dit schrijf, zijn de feestelijkheden al achter de rug en is de nacht gevallen.
Nukumanu is een van de Polynesische talen, gesproken op een klein en afgelegen atol, ver van de rest van de wereld. (Ligging: 4°32’Z, 159°24’O. Op Google Earth is het wel te vinden.) Het eiland wordt overigens ook Tasman genoemd – naar Abel Tasman, die het moet hebben ontdekt op dezelfde reis waarop hij ook Tasmanië ontdekte.
Het Nukumanu-vertaalproject gaat al een tijdje terug. Wij maakten ermee kennis in 2003, toen we in Ukarumpa hielpen met een cursus voor plaatselijke vertalers. Een van de vertalers die we begeleidden was Edmond Teppuri. Hij was toen een beginnend vertaler; in de tien jaar die volgden, heeft hij het NT in zijn eigen taal voltooid. Onze Nederlandse collega Nico Daams begeleidde het vertaalwerk als consulent.
Vorig jaar was een heel moeilijk jaar voor Edmond, zijn vrouw Evelyn en hun familie: verscheidene familieleden overleden in korte tijd door een epidemie op het eiland. Maar de vertaling kwam gereed. Halverwege vorig jaar heb ik in Nederland de vertaling getypeset; het boek is vervolgens in Sri Lanka gedrukt, en eind vorig jaar kwamen de boeken in Papoea Nieuw-Guinea aan.
Edmond heeft vervolgens de festiviteiten rond de ingebruikname georganiseerd. Dat was niet eenvoudig, want er varen nauwelijks schepen naar Nukumanu, dus hoe krijg je de gasten en de boeken daarheen? Uiteindelijk leek er eind januari een regeringsboot daarheen te gaan vanaf de provinciehoofdstad Buka (ruim 500 km over open zee, met één eiland halverwege). Vorige week reisden dus diverse gasten af naar Buka om deze boot te kunnen nemen. Vrijdag bleek echter dat de boot op z’n vroegst 10 februari gaat. Tja… op Nukumanu-eiland waren ze er klaar voor, en de gasten met hun retourtickets konden ook niet te lang wachten. Uiteindelijk wisten ze een motorbootje te charteren van iemand van een naburig eiland, die bereid was de reis te maken. Naast de nodige bagage en een aantal vaten extra brandstof was er ruimte voor drie passagiers.
Het bootje is veilig aangekomen, en vandaag kreeg ik een kort bericht dat het feest heeft plaatsgevonden en dat het een prachtige dag was. Weer een bevolkingsgroep die het Woord in de eigen taal heeft!

Van Buka (links) naar Nukumanu (rechts).

Om 1 Samuel 6 correct in het Nukuoro te vertalen, moet je bovenstaande vraag correct beantwoorden.
In dit hoofdstuk spannen de Filistijnen twee koeien voor een wagen; het gaat om koeien die gekalfd hebben. Vers 7b en 10b luiden: “…breng hun kalveren achter hen vandaan terug naar huis … hun kalveren sloten zij in huis op.”
Nu heb je in het Nukuoro verschillende woorden voor “hun”. Welke vorm je moet gebruiken, hangt er onder andere van af of het om één, twee of meer dan twee dingen gaat. In het Hebreeuws kun je, net als in het Nederlands, zien dat er meer dan één kalf was – logisch, de twee koeien hadden beide gekalfd – maar in het Nukuoro moet je preciezer zijn: waren het er twee of meer dan twee? Aangezien koeien doorgaans één kalf dragen, adviseer ik de vertaler om de dualis te gebruiken: twee kalveren. Of kan iemand met meer kennis van veeteelt me hier corrigeren?

Vorige week werd ik aan het denken gezet door een tweetal e-mails van Edmond Teppuri, die het NT in het Nukumanu heeft vertaald.
Nu het Nieuwe Testament bij de drukker ligt, kunnen we wel zeggen dat de tekst definitief is. Tijd dus om de vertaling correct te archiveren, zodat de bestanden in de toekomst toegankelijk blijven. Onze organisatie (SIL) heeft daar een systeem voor, waarin je alle bestanden in een pakketje stopt en daar de nodige labels aan toevoegt: soort materiaal, oplage, jaar van uitgave, copyright, ISB-nummer, et cetera. Het programma vraagt ook om een lijst van medewerkers, het vertaalteam dus. Ik vulde vast de namen van de twee vertalers en de consulent in en vroeg Edmond of hij nog aanvullingen had. Die had hij zeker: het vertaalcomité, het revisiecomité (review committee, mensen die de vertaling kritisch hebben doorgelezen), en de adviseur die in het verleden bij het project betrokken was. Ook Antje en ik hoorden op de lijst; wij hebben immers in 2003 met het vertaalwerk meegelopen, en ik heb de typesetting gedaan. De volgende dag kwam er nog een e-mail: de lijst was nog niet compleet, The Seed Company (die het project gesponsord heeft) verdiende ook een plaats op de lijst, en het Isles of the Sea-team voor hun gebeden en ondersteuning.
Een interessante vraag: wie maken er deel uit van het vertaalteam? Ik ben geneigd te denken aan vertalers, consulenten en comité’s. Maar daaromheen staan allerlei mensen, groepen en organisaties die het vertaalwerk evenzeer dragen. Om er maar een paar te noemen (in alfabetische, dus willekeurige volgorde): mensen die bemoedigen, bidden, geven, meedenken; drukkers, illustrators, piloten, software-ontwikkelaars, trainers. En niet te vergeten de sprekers van de taal, die (als het goed is!) met het vertaalwerk meeleven. Ik vertel hiermee natuurlijk niets nieuws, maar waar Edmond op wijst, is dat zij evenzeer deel uitmaken van het team. Ze zijn allemaal onmisbaar.

De Takuu-vertaling is behoorlijk bij de tijd. Zojuist komt Exodus 39 op mijn computer binnen:

Oktober 2013. Meer dan de hoogste tijd voor een nieuwe site. De oude site dateerde van 2009. Het was een mooie site, maar lastig te onderhouden en mede daardoor na verloop van tijd in het slop geraakt. En als zo’n site eenmaal flink achterloopt, is er eigenlijk geen beginnen meer aan… Een nieuw begin dus, op nieuwe leest geschoeid en eenvoudiger bij te houden. Met dank aan zwager Gerd-Jan de Leeuw!
Al schrijvend, redigerend, knippend en plakkend was (en is) het aardig om de oude site pagina voor pagina langs te lopen: wat is er nog bruikbaar, welke ideeën kunnen we overnemen, welke tekstjes zijn nog actueel genoeg om mee aan de slag te gaan? Het valt vooral op hoeveel er veranderd is sinds we de site eind 2010 voor het laatst bijwerkten: verhuisd naar Australië, aan de slag met het Nukuoro en vervolgen het Takuu, anderhalf jaar lesgeven aan EQUIP, dtp-training, verhuizing naar Nederland, en inmiddels al meer dan een jaar hier aan het werk. Er is veel veranderd; veel is er ook hetzelfde gebleven. We hopen de komende jaren met dezelfde passie door te gaan om in Polynesië het Woord beschikbaar te maken in ieders taal. We houden jullie op de hoogte!

Dag allemaal,

Welkom op onze nieuwe site! Onze oude site was al een tijdje uit de lucht en ook behoorlijk verouderd. Op deze site hopen we regelmatig nieuws te plaatsen over ons werk.