Alweer meer dan drie maanden geleden dat ik op Pohnpei het Nukuoro-team bezocht… Hoe gaat het inmiddels? Een kleine update.
– Betty is juist een aantal weken op Pohnpei geweest om met haar team verder aan de vertaling te werken. Ze hebben heel het boek Jeremia doorgenomen, en ik ben opnieuw onder de indruk van de hoeveelheid werk die dit team verzet. Jeremia is het op één na langste boek van de Bijbel. Bovendien gebeurt er bij zo’n revisie nogal wat. Ter illustratie hier een stukje gewijzigde tekst; geschrapte tekst is in rood gemarkeerd, nieuwe toevoegingen in groen.

– Jeremia was het laatste grote boek dat nog op de team-check wachtte; hiermee is het team klaar met het Oude Testament. Wanneer Betty alle correcties heeft verwerkt (inclusief die van een “losse” reviseur/meelezer op Guam), is alles gereed voor de consulentcontrole.

– Inmiddels werk ik – tussen andere projecten – dan ook verder aan die controle. De afgelopen maanden ging ik door Psalmen, Job, Spreuken, Prediker en Hooglied heen, en inmiddels werk ik aan Jesaja. Nog zo’n 25% van het Oude Testament te gaan, en daarnaast een aantal boeken van het Nieuwe Testament.

– Vandaag goed nieuws over en voor de buurtaal van het Nukuoro, het Kapingamarangi: de Kapingamarangibijbel is gedrukt en de boeken zijn onderweg naar Pohnpei. Collega Nico Daams kreeg vast een tweetal bewijsexemplaren toegestuurd en mocht dus als eerste de boeken in handen houden. Een bijzonder moment!

(6 juni 2014) Al een jaar of drie werk ik samen met het team dat de Bijbel in het Nukuoro vertaalt, een taal in de Federated States of Micronesia. Op afstand heb ik inmiddels twee derde van de Bijbel doorgenomen en gecontroleerd. Vertaler Betty Amon en haar team bereidt de vertaling voor; de hele Bijbel is inmiddels vertaald, en 90% ervan is door het team herzien en gecorrigeerd. Wanneer ik een boek voorzien heb van mijn vragen en opmerkingen, kan Betty deze vervolgens doornemen en de vertaling waar nodig corrigeren.
Na drie jaar op afstand werken, was het hoog tijd om elkaar eens te ontmoeten en een aantal dingen door te spreken. In mei ben ik daarom afgereisd naar het eiland Pohnpei, waar het Nukuoro-vertaalteam zich bevindt. Het team was tijdens mijn verblijf dagelijks beschikbaar om bij elkaar te komen – ze zijn allemaal gepensioneerd – en we hebben dan ook een groot aantal dingen kunnen bespreken. We spraken bijvoorbeeld over een aantal sleutelbegrippen uit de Bijbel: “prijzen”, “veroordelen”, “tabernakel”, “tempel”, “vergeven”, en zo nog een heel aantal. Over al deze termen had het team al meermalen gesproken en vaak ook al een beslissing genomen, maar het samen bespreken hielp mij om de betekenis van de Nukuoro-termen helder te krijgen, en hielp het team om een beter gefundeerde keuze te maken.
Ook de vertaling van de naam (of: namen) van God kwam aan de orde. Bijvoorbeeld: hoe vertaal je de naam JHWH in het Oude Testament? (Antwoord: meestal als TAGI Maolunga, “hoogste Heer”, maar op sommige plaatsen zal de naam Iahweh worden gebruikt.)
Verder spraken we over een aantal onderdelen van de spelling: schrijf je bepaalde woorden aan elkaar, of als drie losse woorden? Gebruik je hoofdletters wanneer “Hij” naar God verwijst? (Dat laatste zijn we in het Nederlands gewend, maar in de meeste andere talen gebeurt het niet.) En is het nodig om elk vers op een nieuwe regel te beginnen? (Het team wilde dat aanvankelijk wel, omdat de versnummers anders zo lastig te vinden zijn. Ik kon echter laten zien dat je de versnummers wat groter kunt afdrukken, zodat ze toch wel duidelijk zijn.)

We namen ook de tijd om eens even de rug te rechten en na te denken over het project als geheel: onze motivatie, ervaringen, vreugden en teleurstellingen. Ook keken we vooruit te kijken naar de komende jaren. Er is nog veel te doen, maar het project begint zijn voltooiing te naderen. Op zaterdag kwamen we met een groep Nukuoro’s bijeen voor een ontmoeting, waar het team en ik de mensen een update gaven over het vertaalproces. Men ziet uit naar de voltooide vertaling!

Het Nukuoro vertaalteam: Betty, Lisa, Kim, Rose.

Bijeenkomst met mensen uit de Nukuoro-gemeenschap op Pohnpei.

Nan Madol, een gigantisch archeologisch complex op Pohnpei. Net als bij de beelden op Paaseiland is de grote vraag: hoe hebben ze die enorme basaltblokken ooit kunnen verplaatsen?

Uitzicht over het vliegveld en de haven van Pohnpei.

(19 maart) Het is zover! Zojuist heb ik de bestanden voor de Kapingamarangi-bijbel op Dropbox gezet voor de drukker.
De Kapingamarangi, een taalgroep in Micronesië, begonnen in 1996 met het vertalen van de Bijbel, begeleid door onze collega’s Nico en Pam Daams. De Kapinga-gemeenschap toonde een grote inzet en enthousiasme – zo waren er meer dan twintig vertalers – en al na vier jaar kwam het Nieuwe Testament gereed. Met grote vreugde werd het in gebruik genomen. De vertalers gingen toen door met een selectie van het Oude Testament, die in 2004 gereedkwam. Ook dat was niet genoeg; het team werkte door tot het hele OT vertaald was. Nico bleef hen begeleiden, via e-mail en met regelmatige bezoeken.
Eind vorig jaar was de vertaling klaar, inclusief alle controlerondes en laatste checks. Dat was het moment dat ik bij het team werd gevoegd als typesetter. Mijn taak was het om de computerbestanden te verwerken tot een drukklaar bestand: correct, mooi en helder leesbaar.
Inmiddels zijn we drie maanden verder: 1472 pagina’s, 380 voetnoten, 3200 kruisverwijzingen; 140 illustraties, 12 landkaarten, zo’n 100 drukproeven (van de eerste proefopmaak tot het definitieve bestand) en misschien 500 e-mails heen en weer. Nu ligt het bestand bij de drukker in Sri Lanka. Als alles goed gaat, kan juli a.s. de Bijbel worden ingezegend en in gebruik worden genomen. Dat zal een heel bijzonder moment zijn voor de Kapinga-gemeenschap, voor wie de Bijbel in de eigen taal nu al dierbaar is.
Het Kapinga zal overigens een van de kleinste talen ter wereld zijn waarin de hele Bijbel is vertaald.

(Voor meer informatie over het Kapinga-project: klik hier.)